Cam Tavan Sendromu: Öğrenilmiş Çaresizlik

Pirelerin farklı yüksekliklerde zıpladığını gören bilim insanları tarafından bir deney hazırlanır. Bir kabın içerisine koyulan pirelerin, 30 cm yüksekliğine ise bir cam tavan koyulur. Metal zemin alttan ısıtılarak pireler gözlemlenmeye başlanır. Sıcaktan kaçmak isteyen rahatsız olan pireler sıçrayarak kurtulmaya çalışır. Her sıçradıklarında başlarını cam tavana çarparak geri düşerler. Defalarca zıplayarak cam tavana çarpan pireler can tavanı ayırt edemedikleri için kendilerini neyin engellediğini anlayamazlar.

Pireler her cama çarptıklarında ancak 30 cm zıplamaya alışırlar. Deneyin ikinci aşamasında can tavan kaldırılarak tekrardan alttan zemine ısı verilir. Sıcaktan rahatsız olan pireler yeniden zıplayarak kendilerini kurtarmaya çalışırlar. Fakat pirelerin hepsi 30 cm’den fazla yukarıya zıplayamaz ve kendilerini cam fanustan kurtaramazlar. Kendilerini ilk deneydeki gibi engelleyen bir cam tavan olmamasına rağmen dışarı çıkamazlar. İstedikleri halde cam fanustan kaçamazlar.

Engel kalkmış olmasına rağmen kafalarına yerleşen iç engel hala yerinde durur bu sayede 30 cm den fazla zıplamaya cesaret edemezler. Deneyin asıl amacı canlıların neyi başarıp başaramayacaklarını nasıl öğrendiklerini göstermektir. Psikoloji alanında pirelerin yaşadığı Cam tavan sendromuna öğrenilmiş çaresizlik denilir. Öğrenilmiş çaresizlik kişide atalet durumunun ortaya çıkmasına neden olur. Atalet, bir nevi eylemsizlik halidir; kişinin başaramayacağı inancına dayanarak çabalamayı bırakmasıdır.

Kişi başaramayacağına inandığı için zihni de başarısızlık üzerine işler, ancak kişi ideallerine gerçekten inandığı ve başarmak istediğinde zihni başarıya giden yolları arayacak ve yardımcı olacaktır…